Жер-ананың байлығын сақтау, оған қамқорлық таныту бүгінгі күннің басты талабы болуы тиіс. Себебі, табиғатқа жасалған қастандық, өзіне жасалған қатермен тең. Мұны ескерсек, табиғат байлығын тиімді пайдалану қажет-ақ. Бірақ, сол байлыққа заңсыз қол сұғып, талан таражы ететіндердің әрекеті заң алдында да, ар алында да кешірімсіз. Болашағымызды ойлсақ, табиғатқа деген жауапкершілігімізді жоғалптағанымыз абзал.
Күздің үш айында ҚР АШМ Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті өкілдері, «Қазәуеорманқорғау» мемлекеттік мекемесі, облыстық аумақтық инспекциялар және табиғат полициясы жүргізген әуе бақылаулары жоғарыда көтерген мәселемізге, аз да болса қолдау көрсеткен, бірегей шара еді. Оның аясында, бірқатар заңсыздықтар әшкереленіп, азаматтар әкімшілік жауапкершілікке тартылды.
«Қазәуеорманқорғау» мемлекеттік мекемесі тікұшағы көмегімен Іле өзені бойымен – Балқашқа және Қаратал өзені бойымен Балқашқа дейінгі табиғи аймақты әуеден бақылады.
Заңсыз балық аулау, аң ату, өсімдік жинау алыс аймақтарда жиі орын алады. Сондықтан, бұл заңсыздықты ауыздықтау үшін әуе бақылау жұмыстарын да қатар жүргізеді. «Қазәуеорманқорғау» РМҚК-ның аға-ұшқыш бақылаушысы Талғат Алиевтің айтуынша, әуе бақылауының жүргізілуі браконьерлердің заңсыз іс-қимылдарына біршама тосқауыл жасайды.
Кезекті әуе рейді барысында бірқатар заңсыздықтар әшкереленді. Қалың қамыс пен арнасы қысқа көлдердің арасында жол талғамайтын көліктерімен жайғасқан браконерльердің біразы ұсталды. Ең өкінішістісі, тікұшақты көре сала, қаруларын тығып, балықтарды суға жіберіп үлгергендері де бар. Бірақ, кәсіби инспекторлар қалың қамыстың өзінен қаруды да, тыққан балықты да тауып алды. Соңынан, ұсталған азаматтарға хаттама толтырылып, айыппұл жазылды.
Заңның осал тұстарын біліп алған, кәсіби браконерльер инспекторлардың жұмысына біраз кедергі келтіргенімен, нақты айғақтар табылып, олардың заңнан құтылып кетпеуіне тосқауыл болды. Дегенмен, төңірегін қоқысқа толтырып, ластап тастаған табиғат қаскөейлеріне тек заңсыз балық аулау және құс ату дерегі бойынша ғана айыппұл жазылды.
«Демалып отырмыз,-деген азамат маңындағы қамыс арасынан қару табылды. Ал суда жаңадан атып өлтірілген қырғауыл жатыр. Жергілікті тұрғынның қалтасынан қару оғы табылды. Енді полиция арқылы іс сотқа жіберіледі»,-дейді Алматы облыстық орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі аумақтық инспекциясының инспекторы Леонид Сидоренко.
Төменгі Іле инспекциясының бас маманы Әлімжан Мұсаев «Іле өзенінің арнасынан балықшыларды көрдік. Тексеру барысында 5 қармағы бар, балық аулайтын рұқсат қағаздары жоқ азаматты, әкімшілік кодекстің 386-бабының 1 тармағымен хаттамаға толтырдық. Енді бұл кісі жауапқа тартылады. Айыппұл көлемі- 12025 теңге болады. Бұл айыппұлды жеті күн ішінде төлемесе, 24050 теңге төлеуіне тура келеді. Негізі қала тұрғындары заңды жақсы біледі және заңды бұзады. Ондай жағдайлардың барлығына біз тиісті жаза қолданамыз»,-дейді.
Ал өңірлердегі заңсыздықтармен күрес жүргізуге қатысып, бақылап жүрген ҚР АШМ Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетінің баспасөз хатшысы Сәкен Ділдахмет: «Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті, облыстық аумақтық инспекциялар, «Қазәуеорманқорғау» және «Охотзоопром» мекемелері жыл бойы еліміздің орман қорын, жануарлар дүниесін, сонымен қатар су айдындарында балықтарды заңсыз браконьерлерден қорғау бойынша рейдтік жұмыстар жүргізеді»,-деп тоқталды.
Келесі күнгі әуе бақылауы Қаратал өзенінің бойы мен Балқаш көліне дейінгі аралықта жүргізілді. Алғашқы минуттарда ақ Үштөбе қаласының маңындағы күріш алқаптарында қырғауыл атуға шыққандар құрықталды. Тікұшақ қонғанша атып алған олжасы мен қаруды қамысқа жасырып үлгерген. Азаматтың аңшылық кітапшасы мен қаруының құжаттары бар болғанымен, белгіленген аймақта аң-құс атуға рұқсаты болмай шықты. Хаттама толтырылып, қырғауыл мен мылтық тәркіленді. Ал, Лепсі өзенінің Балқаш көліне құяр тұсында заңсыз балық аулаған азамат ұсталды. Ол ешбір рұқсат құжатсыз 44 келі ақмарқа аулаған.
Алматы облыстық Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі аумақтық инспекциясының бөлім басшысы Ринат Құмашев: «587 жеке тұлға заңсыз аң аулағаны үшін және балық орман қорларын заңсыз пайдаланғаны үшін ұсталып, олардың үстінен әкімшілік істер қозғалып, 6 млн. теңгеге жуық айппұл салынды. Табиғат қорғаушылардың айтуынша, қазір браконьерлер мұздай қаруланған. Байланыс құралдары, әуеден бақылау камерасы және жол талғамайтын көліктер олардың ізіне түсуді қиындатады»,-дейді.
2018 жылдың 31 қыркүйегіне дейінгі дерек бойынша, биылдың өзінде 7428 рейдік жұмыс өткізілді. Ал 6736 табиғат заңнамасын бұзушылық анықталып, 5855 адам әкімшілік жазаға тартылды. Табиғат заңнамасын бұзған шығын көлемі – 80 млн. 900 мың теңге құрайды. Бүгінгі күнге дейін 68 млн. теңге мемлекет қазынасына игерілді.
Бұл бақылаудың басты мақсаты – еліміздің өсімдіктер және жануарлар дүниесінің сақталу, өсімін молайтуға бақылау жүргізу және әрбір су айдындарында, елді-мекендерден заңсыз аңшылыққа, заңсыз балық аулауға шыққан азаматтарды заң бойынша жазаға тарту. Бұдан бөлек, комитет тарапына қатысты әрбір жергілікті мемлекеттік органдармен бірлесіп, елмен, халықпен кездесулер өткіземіз. Алдын алу шараларын ұйымдастырамыз. Халыққа үгіт-насихат жұмыстарын жүргізіп, жауапкершіліктің мәнін түсіндіреміз. 2016, 2017 жылғы көрсеткіштермен салыстырсақ, браконьерлік бойынша заң бұзушылықта айтарлықтай өзгерістер жоқ.
Еліміздің аудандары өте үлкен. Сондықтан мамандар саны жеткіліксіз. Мысалы, кейбір инспекторлардың бақылауына 100, тіпті 500 гектар жер беріледі. Оның барлығын бір күнде бақылау, тексеру мүмкін емес. Соған қарамастан, мамандарымыз табиғат байлықтарын қорғау жұмыстарын тиянақты түрде жүргізуде.
Досжан БАЛАБЕКҰЛЫ
