Қазақстанның бюджеті негізінен мұнайдан түскен қаржыдан құралып отырғаны белгілі. Демек, еліміз үшін «қара алтынның» орны бөлек. Алайда осы мұнайды сыртқа шығаруда біз өзгелерге тәуелдіміз. Соның ішінде Ресейге. Бұл ел арқылы Қазақстан мұнайының 80 пайызы Еуропаға шығарылады. Алайда қазіргі геосаяси жағдай ушығып тұрған кезде, нақтырақ айтсақ Ресей соғыс жағдайында отырған тұста һәм Батыс салған санкцияға құрсалып тұрған шақта, мұнайды ол елдің территориясы арқылы шығару мәселесі күрделеніп барады.
Тасымалдың қауіпсіздігіне Ресей кепілдік беріп отырған жоқ. Тіпті өткен жылдары бірнеше мәрте іркіліс болып, еліміз миллиондаған доллардан қағылып қалған. Соғыстың ғаламдық сипат алып бара жатқанына қарап, алдағы уақытта Ресей жері арқылы мұнай тасымалын жүзеге асыру тіпті қиындай беретіні белгілі. Сондан болар Үкімет мұнайды сыртқа шығарудың жаңа жолдарын қарастыруға көшті. Нақты мысалға көшетін болсақ, Биыл Қазақстан 68,8 млн. тонна мұнайды экспортқа шығарып отыр. Оның 55 млн. тоннасы Каспий құбыр консорциумы арқылы жүзеге асуда. Құбыр Ресейді басып отырып, Қара теңіздегі ресей қаласы Новороссийск арқылы Еуропаға жол тартады. Сондай-ақ, тағыда сол Ресейді басып өтетін Атырау –Самара құбыры арқылы 8,6 млн тонна қара алтын тасымалданады. Осының өзі-ақ Қазақстан Ресейдің алдында тәуелді екенін көрсетіп отыр емес пе! Әрине Атасу –Алашанькоу магистральдық мұнай құбыры арқылы Қытайға да мұнай айдап жатырмыз. Бірақ аз мөлшерде. Сол секілді соңғы кезде Баку –Тбилиси –Жейхан мұнай құбыры арқылыда мұнай экспортау қолға алынды. Өкінішке қарай, бұл бағытта әзірге 1,5 млн. тонна ғана жөнелтілуде. Қазір Қазақстан Үкіметі Әзірбайжан, Грузия және Түркия арқылы Еуродаққа жол тартатын осы құбырмен мұнайды көбірік жіберудің жолдарын қарастырып жатыр. Кеше ғана Үкімет осы бағыттағы мұнай тасымалын жылына 20 миллионға дейін арттыру керек дегенді айтты. Демек, осылайша Ресейдің алдындағы тәуелділікті кемітуге болады. Әлбетте, бұл Ресей үшін үлкен соққы. Өйткені тасымал үшін миллиондаған доллар алып отыр. Ал, қазіргі соғыс жайғдайында Ресейге қаржы өте керек-ақ. Сондай-ақ, Қазақстан Үкіметінің мұнай өндіруді арттыра отырып, Баку –Тбилиси –Жейхан мұнай құбыры арқылы 20 млн. тонна мұнайды Еуропаға жеткіземіз деген мәлімдемесі, әлемдік мұнай бағасының құнын 2 долларға төмендетті. Бір қарағанда 2 доллар көп ақша секілді көрінбегенмен, миллиондаған баррельге шаққанда мұнай шығарып отырған мемлекеттер үшін үлкен шығын болғаны анық. Яғни жылына 550 миллион тонна мұнай өндіріп, оның жартысынан көбін экспортқа шығарып отырған Ресейге расында үлкен соққы болып тигені белгілі. Бірақ қазір өзге жұрттың көңіліне қарайтын заман ба? Қазақстанның мемлекеттік бюджетінің негізін құрап отырғандықтан біз үшін мұнайды көбірек өндіріп, көбірек сыртқа шығарғанымыз тиімді. Мұнай ақшасы мемлекеттегі тұрақтылықтың бір белгісі екенін ұмытпайық.
