Қытай сыртқы істер министрі Ван И Орталық Азиядағы үш елге арналған сапарын Қырғызстаннан бастады. Бұл тур Пекиннің аймақтағы экономикалық және саяси ықпалын күшейтуге бағытталған. Сапар АҚШ-та өткен «Орталық Азия – АҚШ» саммитінен кейін басталғаны – геосаяси бәсекенің күшейгенін көрсетеді.
АҚШ пен Қытайдың аймақтағы жеке мүдделері
Вашингтондағы саммитте тараптар ондаған миллиард доллар көлеміндегі келісімдерге қол қойды. Оның ішінде Cove Kaz Capital мен Қазақстан арасындағы 1,1 млрд долларлық вольфрам жобасы бар. Компания өкілдері стратегиялық кен орнын Қытайға бермеуге көмектескені үшін АҚШ басшылығына алғыс білдірді.
Қытай бұл кезде аймақтағы ықпалын арттыра түсуді көздеп отыр. Ван Идің сапары маусым айында өткен «Орталық Азия – Қытай» саммитіндегі келісімдерді жүзеге асыруға бағытталған.
Пекиннің басты жобасы – Қытай–Қырғызстан–Өзбекстан темір жолы
Саммитте талқыланған негізгі ірі жоба – ұзындығы 450 км болатын Қытай–Қырғызстан–Өзбекстан темір жолы.
• Құрылысы: 2024 жылғы шілдеде басталды
• Жобаның болжамды құны: 6 млрд доллар
• Мақсаты: Қытай–Еуропа бағытындағы жолды қысқарту, аймақтық сауданы ұлғайту
Қаржыландыру көлемі толық ашық емес. Қырғызстан шенеуніктері өз үлесін орындағанын, Қытай мен Өзбекстан да қаржыландырып жатқанын хабарлады.
Қытайдың аймақтағы инвестициялары өсе түсті
Осы жылы Орталық Азия елдері Пекинмен бірқатар ірі келісім жасасты:
Қазақстан – 15 млрд доллардан астам 70 коммерциялық келісім (мұнай-газ, химия, логистика, цифрлық технология).
Өзбекстан – 5 млрд долларлық 13 келісім (уран және пайдалы қазбалар).
Тәжікстан – тау-кен саласында Қытай компанияларының басымдығы байқалады. Жергілікті билік инвестицияны жоғалтып алмау үшін экологиялық талаптарды жұмсартқаны айтылды.
Орталық Азия – әлемдегі уран қорының тең жартысын өндіретін аймақ. Сонымен қатар мыс, алтын және сирек металдарға бай. Бұл ресурстар үшін бәсеке АҚШ пен Қытай арасындағы тартысты күшейтіп отыр.
Қырғызстандағы қақтығыс және Қытайға қарсы көңіл-күй
Ван И Қырғызстанға сапары кезінде Қытай жұмысшыларына жергілікті заңдар мен дәстүрді сақтау жөнінде нұсқау берілетінін айтты. Бұл 15 қарашадағы қырғыз және қытай жұмысшылары арасындағы төбелестен кейін айтылған мәлімдеме болуы мүмкін.
Қақтығыс әлеуметтік желіде үлкен резонанс тудырды. Сарапшылардың айтуынша, Қытайға қарсы пікірдің күшеюі – ақпараттың аздығы мен жобаларға қатысты ашықтықтың жоқтығынан.
Аймақтағы бәсеке күшейіп келеді
Қытай мен АҚШ-тың Орталық Азиядағы бәсекесі ресурстарды игеру, инфрақұрылым жобалары және стратегиялық серіктестік бағытында жүріп жатыр. Ван Идің сапары – Пекиннің аймақтағы рөлін қайта бекітуге арналған қадам. Ал Вашингтонның белсенділігі аймақтың геосаяси маңызын арттыра түсуде.
Сейсен ӘМІРБЕКҰЛЫ
Dodanews.kz
